ដើម្បីទៅកាន់ប្រាសាទបន្ទាយសម្រែ គេត្រូវឆ្លងកាត់តាមស្រះស្រង់ រួចបន្តទៅភូមិព្រះដាក់ជាមុនសិន ហើយធ្វើដំណើរបន្តទៅទិសខាងកើត ទើបមកដល់ទីតាំងនៃបូជនីយដ្ឋាន នាសម័យអង្គរខាងលើនេះ ដែលស្ថិតមិនឆ្ងាយប៉ុន្មានពីផ្លូវ។
ប្រាសាទបន្ទាយសម្រែ ស្ថាបនាឡើងដោយព្រះបាទសុរិយាវរ្ម័នទី២ ដើម្បីឧទ្ទិសដល់ព្រហ្មញ្ញសាសនា និកាយវិស្ណុនិយម ប្រាសាទបន្ទាយសម្រែ គឺជាប្រាសាទសិលាមួយដែលមានទ្រង់ទ្រាយធំហើយមាំ បែមុខទៅទិសខាងកើត។ ឧត្តមភាព និងវិសាលភាពគួបផ្សំ និងក្បាច់រចនាដ៏ល្អប្រណិតដែលធ្វើឲ្យគេគយគន់មិនចេះឆ្អែត។ ធ្វើឲ្យយើងចាត់ទុកថា ប្រាសាទបន្ទាយសម្រែ គឺជាប្រាសាទរាជ។
សំណង់ស្ថាបត្យកម្មស្ថិតក្នុងសម័យអង្គរ ប្រាសាទនេះមានកំពែងពីរជាន់ ធ្វើអំពីថ្មក្រៀម ហើយដើម្បីទៅកាន់ប្រាង្គកណ្តាលដ៏មហាសិក្តសិទិ្ធ ដែលមានរូបជាផ្កាឈូកក្រពុំ គេត្រូវដើរកាត់ផ្លូវរាជថ្មមួយ ដែលមានបង្កាន់ដៃនាគអមទាំងសងខាង តែសព្វថ្ងៃនេះ ត្រូវបាក់មែកជាច្រើនអន្លើ។
ក្រៅពីប្រាង្គកណ្តាល ដែលតាមពិតទៅតំណាងឲ្យភ្នំសុមេរុ យើងឃើញមានសំណង់ហោត្រៃពីរដែលគេតាំងឈ្មោះថា ធម្មមន្ទីរ បែរមុខទៅទិសខាងលិច ហើយអមទាំងសងខាងដោយរោងទង ដែលហ៊ុំព័ទ្ធជុំវិញប្រាសាទដ៏ស្កឹមស្កៃនេះ។
សូមបញ្ជាក់ថា សព្វថ្ងៃនេះ ដើម្បីទៅទស្សនាប្រាសាទនេះ គេត្រូវចូលតាមគោបុរៈខាងលិច។ តែ ពីជំនាន់ដើម គឺតាមគោបុរៈខាងកើត ដែលផ្លូវក្រាលដោយថ្មភក់ ហើយមានបង្កាន់ដៃលំអរដោយក្បាច់ចម្លាក់នាគ បើកពពារគួរឲ្យស្ញប់ស្ញែងអស្ចារ្យ។
វត្តមានរបស់ក្តារមឈូសធ្វើអំពីថ្មមួយ ធ្វើឲ្យគេសន្និដ្ឋានយ៉ាងត្រឹមត្រូវថា បូជនីយដ្ឋាននេះ ក៏ជាកន្លែងបញ្ចុះព្រះអដ្ឋិធាតុរបស់ព្រះរាជវង្សានុវង្សខ្មែរនាសម័យអង្គរផងដែរ។
យោងតាមលក្ខណៈនៃក្បាច់ក្បូរចម្លាក់ផ្សេងៗ រួមមានហោជាង ផ្តែរ និងសសរផ្អោប យើងអាចដឹងថា ប្រាសាទបន្ទាយសម្រែស្ថិតក្នុងរចនាប័ថ្មអង្គរវត្ត ហើយទាក់ទិនទៅនឹងនិកាយវិស្ណុនិយម យ៉ាងប្រាកដ។
អរិយធម៌ខ្មែរ
